qufi-script 1.0.2

A python package that converts Oromo language script's witten in latin letters to geez letters

እንኳን በደህና መጡ

መግቢያ

• እንግዴ ሃገራችን ኢትዮጵያ የራሷ የሆኑ ቡዙ ነገሮች አሏት፥ ከነዚህም አንዱና ዋነኛው ፊደሎቿ ናቸው። ሆኖም ግን እነዚህ ፊደሎች በተወሰኑ ቋንቋዎች ላይ ጥቅም ላይ ሲውል፥ አንዳንድ ቋቋዎች ደገሞ በባዕዳን ሃገራት ፊደል ይጠቀማሉ፤ ከነዚህም አንዱ ኦሮምኛ (አፋን ኦሮሞ) ነው። የኦሮምኛ ቋንቋ በግዕዝ ፊደላት እንዳይጠቀም ከሚያደረጉት ዋና ነገሮች አንዱ፦ በአፋን ኦሮሞ ቋንቋ ውስጥ 10 ድምጾች ሲኖሩ፥ የግዕዝ ፊደል ግን ያለው 7 ድምጾች ብቻ ናቸው።

• ስለዚህ ይህን ችግር በመረዳት ባሉት ፊደላት ላይ ከላይ አንድ ነጥብ በማድረግ እነኚህ የቀሩት ፊደል(ድምጾች) ተጨምረውበት፥ በቀላሉ የአፋን ኦሮሞን ቋንቋ በሃገራች ፊደል መጻፍ እንድንችል ይህ «ላይብረሪ» ተዘጋጅቷል። ቀጥሎ ያሉትን መመሪያዎች ይመልከቱ።

አጫጫን

ይህን «ላይብረሪ» ኮምፒውተሮ ላይ ለመጫን፦

$ pip install qufi-script

አሁን አንሞክር

python

from qufi import QubeFidel 

qube = QubeFidel()
print(qube.convert("Ashamaa!"))

ውጤት

አሸማ!

ከዚህ በታች ሙሉ ማብሪሪያው በአፋን ኦሮሞ ቀርቧል

Sagaleewwan Dheeraa fi Gabaabaa

• Egaa akkumma beekamu Afaan Oromoo keessatti dheerachuunii fi gabaabbachuun fi jabinnii fi laafinni sagalee hiika jechaa irratti garaagarummaa guddaa ni fida. Haaluma kanaan afaan oromoon qubee gi'iziitin haala gaariin akka hin barreeffamne danqaawwan ta'aa turan keessaa inni guddaan: qubee gi'iz keessati sagaleewwan 7 yommuu jiraatan, afaan oromoo keessatti immoo sagaleewwan 10tu jiru. Egaa nutis kana hubachuun, qubeewwan amma argaman irrati tuqaa tokko mataa isaaniirra kaa'un sagaleewwan hanqatan kun itti dabalamaniiruu. Kana irratti hundaa'uunis sagaleewwan kunniin bakka 3^^tti^^ qoodamu: sagalee dheeraa, sagalee gabaabaa fi al-sagalee jedhamu.

Sagaleewwan Gabaabaa

• Qubee jahaaffaan(ሳድስ) fi arfaffaa(ራዕብ) alatti warri jiran Sagaleewwan gabaaba jedhamun beekamu. Baay'inni isaanis shan(5)ni dha.

Fakkeenya sagaleewwan gabaabaa maati qubee መ

Qubee	Sagalee
መ	ma
ሙ	mu
ሚ	mi
ሜ	me
ሞ	mo

Sagaleewwan dheeraa

• Sagaleewwan kunnin immoo, qubeewwan sagalee gabaabaa duraan jiran irrati tuq-tokko mataa ofirratti maxxanfachuunii kan uumamaniifii qubee arfaffaa(ራዕብ) dha. Baa'inni isaanis shan(5)ni dha.

Fakkeenya sagaleewwan dheeraa maatii መ

Qubee	Sagalee
ሙ፞	muu
ሚ፞	mii
ማ	maa
ሜ፞	mee
ሞ፞	moo

Hubachiisa: Qubeen arfaffaa ofumasaa sagalee dheeraa waan ta'eef, yoomiyyu taanaan tuq-tokko mataa ofii isaarratti hin maxxanfatu.

Al-Sagalee

• Qubeewwan kunnin immoo sagalee of danda'aa mataa isaanii kan hin qabnee ta'anii, warra qubeewwan jahaaffaa(ሳድስ) ta'anidha. Faayidaan isaanis: jechoota jabeessuu, cufa birsagaa irratti, jechota irra buutaa qaban keessattii fi akka maxxantootaatti tajaajiluudha.

Jechoota Gabaabaafi Dheeraa

• Egaa akkuma beekamu jechoonni hundinuu barsaga mataa mataa isaani ta'e ni qabu. Birsagoonni kunis sagalee of danda'oo ni ta'u; Kanaafuu sagaloota kana gara qubee gi'iz duraan dubbanetti jijjiiruuf salphaa nuuf ta'a.
• Fakkeenya 1: jechi laga jedhu birsagoota lama qaba: la fi ga. birsagoonni kunis sagaleewwan of danda'oo waaan ta'aaniif gara sagaloota ለ fi ገ tti jijjiiramu. Kanaafuu jechi laga jedhu ለገ ta'a jechuudha.
• Fakkeenya 2: jechi laagaa jedhu birsagoota lama qaba: laa fi gaa. ammas birsagoonni kunis sagaleewwan of danda'oo waaan ta'aaniif gara sagaloota ላ fi ጋ tti jijjiiramu. Kanaafuu jechi laagaa jedhu ላጋ ta'a

Fakkeenya jechoota gabaabaa fi dheeraa muraasa

Gabaabaa	Dheeraa
Hori[ሆሪ]	Horii[ሆሪ፞]
Mala[መለ]	Malaa[መላ]
Gara[ገረ]	Garaa[ገራ], Gaara[ጋረ]
Lafa[ለፈ]	Laafaa[ላፋ]
Ana[አነ]	Aanaa[ኣና]

Jechoota irra butaa

• Jechoota irra butaa jijiiruf duraan dursinee jechicha gara birsagaatti addaan qoodna, achiis sagaleewwan of danda'oo fi alsagaleewwan jechichaa qubee gi'iiziin bakka buufna.
• Fakkeenyaaf jecha Farda jedhu kana gara birsagaatti haa qoqqoodnu: Far fi da ta'a. Kunis ፈር fi ደ ta'a. Kanaafu jechi Farda jedhu ፈርደ ta'a jechuudha.

Jechoota irra butaa tokko tokko

Farda	ፈርደ
Ilma	ኢልመ
Jilba	ጂልበ
Harka	ሀርከ
Harma	ሀርመ
Arba	አርበ

Sagalewwan Jabaa

• Jecha keenya duraan dursinee gara birsagaatti qoqqooduun, achiin birsaga arganne sana qubeewwan sagaleewwan ofdanda'oo qabanii fi al-sagaleewwaniin bakka buusuudha.

• Fakkeenyaaf jecha Jimmaa jedhu osoo fudhannee birsagoota lama qaba: Jim(ጂም fi maa dha. Kanaafuu jechi kun yemmuu jijjiiramu ጂምማ ta'a.

• Haalli dubbisaa jechoota jabaa: qubee jahaaffaa(ሳድስ) liqimsuunii fi qubee isa itti aanu jabeessinee dubbifna. Fakkeenyaaf jecha Tokko jedhu yemmuuu jijjiirru ቶክኮ ta'a. Haalli dubbisa isaa kunis Tokko jedhamee dubbifama malee, sagalee addaan kutuun: Tok-ko jedhamee hin dubbifamu!

• Birsagaaan alatti, jecha tokko keessatti maatiwwan qubee tokkoo qubeen jahaffaa(ሳድስ) fi kan biraa walduraa duubaan walitti aananii yoo dhufan, qubeen jahaaffaatti(ሳድስ) itti aanee argamu sun jabeeffamee dubbifama.

Jechoota jabaa fi laafaa tokko tokko

Laafaa	Jabaa
Jimaa[ጂማ]	Jimmaa[ጂም፡ማ]
Waloo[ወሎ፞]	Walloo[ወል፡ሎ፞]
Hare[ሀሬ]	Harre[ሀር፡ሬ]
Badaa[በዳ]	Baddaa[በድ፡ዳ]
Qale[ቀሌ]	Qalle[ቀል፡ሌ]

Maxxantoota Muraasa

-n	-ን
-tti	-ትቲ
-f	-ፍ
ol-	ኦል-
-oota	ኦ፞ተ

python 
from qufi import QubeFidel 

qube = QubeFidel()

print(qube.convert("Caalaan kaleessa mana barumsaa deeme."))

print(qube.convert("Baacaan sa'aa bite."))

print(qube.convert("Gaariin ijoollee fe'e."))

ውጤት

ጫላን ከሌ፞ስሰ መነ በሩምሳ ዴ፞ሜ።

ባጫን ሰኣ ቢቴ።

ጋሪ፞ን ኢጆ፞ልሌ፞ ፌኤ።

Jechoota hin jiiramne

Jechoota akka hin jijjiiramne gochuuf, jechicha `` keessa galchuun akka hin jijjiiramne gochuun ni danda'ama.

python
from qufi import QubeFidel

qube = QubeFidel()

print(qube.convert("`Caalaan` deeme."))

primt(qube.convert("`Jechi kun hin jijiiramu!`"))

ወጤት

Caalaan ዴ፞ሜ።

Jechi kun hin jijiiramu!

Qubeewwan dachaa

Cha	ኘ
Dha	ዸ
Nya	ኘ
Pha	ጰ
Sha	ሸ
Tsa	ፀ
Zya	ዘ

ከታች በምስሉ ላይ ያሉት ፊደላት፣ ትክክለኛው የአፋን ኦሮሞ የ Dha ፊደላት ናቸው።

Qubeewwan suuraa armaan oliitti argaman, maatii qubee "Dha" isa sirrii dha.

Sirna Tuqaalee

.	።
:	፥
,	፣
;	፤
...	...
?	?
!	!

ቁቤ	ፊደል	ትርጉም
Qore	ቆሬ	ፈተነ
Qoree	ቆሬ፞	እሾህ
Qorre	ቆርሬ	ቀዘቀዘ
Qorree	ቆርሬ፞	ፈትነን
Qooree	ቆ፞ሬ፞	ደርቆ
Qoorree	ቆ፞ርሬ፞	ደረቅን

Namootni hundinuu birmaduu ta'anii mirgaa fi ulfinaanis wal-qixxee ta'anii dhalatan. Sammuu fi qalbii ittiin yaadan waan uumamaan kennameef, hafuura obbolommaatiin wal-wajjin jiraachuu qabu.

ነሞ፞ትኒ ሁንዲኑ፞ ቢርመዱ፞ ተአኒ፞ ሚርጋ ፊ ኡልፊናኒስ ወል-ቂጥጤ፞ ተአኒ፞ ዸለተን። ሰምሙ፞ ፊ ቀልቢ፞ ኢትቲ፞ን ያደን ዋን ኡ፞መማን ኬንነሜ፞ፍ፣ ሀፉ፞ረ ኦብቦሎምማቲ፞ን ወል-ወጅጂን ጂራቹ፞ ቀቡ።

የፊደል ገበታ

A	U	UU	I	II	AA	E	EE	Ø	O	OO
ሀ	ሁ	ሁ፞	ሂ	ሂ፞	ሃ	ሄ	ሄ፞	ህ	ሆ	ሆ፞
ha	hu	huu	hi	hii	haa	he	hee	h	ho	hoo
ለ	ሉ	ሉ፞	ሊ	ሊ፞	ላ	ሌ	ሌ፞	ል	ሎ	ሎ፞
la	lu	luu	li	lii	laa	le	lee	l	lo	loo
መ	ሙ	ሙ፞	ሚ	ሚ	ማ	ሜ	ሜ፞	ም	ሞ	ሞ፞
ma	mu	muu	mi	mii	maa	me	mee	m	mo	moo
ረ	ሩ	ሩ፞	ሪ	ሪ፞	ራ	ሬ	ሬ፞	ር	ሮ	ሮ፞
ra	ru	ruu	ri	rii	raa	re	ree	r	ro	roo
ሰ	ሱ	ሱ፞	ሲ	ሲ፞	ሳ	ሴ	ሴ፞	ስ	ሶ	ሶ፞
sa	su	suu	si	sii	saa	se	see	s	so	soo
ሸ	ሹ	ሹ፞	ሺ	ሺ፞	ሻ	ሼ	ሼ፞	ሽ	ሾ	ሾ፞
sha	shu	shuu	shi	shii	shaa	she	shee	sh	sho	shoo
ቀ	ቁ	ቁ፞	ቂ	ቂ፞	ቃ	ቄ	ቄ፞	ቅ	ቆ	ቆ፞
qa	qu	quu	qi	qii	qaa	qe	qee	q	qo	qoo
በ	ቡ	ቡ፞	ቢ	ቢ፞	ባ	ቤ	ቤ፞	ብ	ቦ	ቦ፞
ba	bu	buu	bi	bii	baa	be	vee	b	bo	boo
ቨ	ቩ	ቩ፞	ቪ	ቪ፞	ቫ	ቬ	ቬ፞	ቭ	ቮ	ቮ፞
va	vu	vuu	vi	vii	vaa	ve	vee	v	vo	voo
ተ	ቱ	ቱ፞	ቲ	ቲ፞	ታ	ቴ	ቴ፞	ት	ቶ	ቶ፞
ta	tu	tuu	ti	tii	taa	te	tee	t	to	too
ቸ	ቹ	ቹ፞	ቺ	ቺ፞	ቻ	ቼ	ቼ፞	ች	ቾ	ቾ፞
cha	chu	chuu	chi	chii	chaa	che	chee	ch	cho	choo
ነ	ኑ	ኑ፞	ኒ	ኒ፞	ና	ኔ	ኔ፞	ን	ኖ	ኖ፞
na	nu	nuu	ni	nii	naa	ne	nee	n	no	noo
ኘ	ኙ	ኙ፞	ኚ	ኚ፞	ኛ	ኜ	ኜ፞	ኝ	ኞ	ኞ፞
nya	nyu	nyuu	nyi	nyii	nyaa	nye	nyee	ny	nyo	nyoo
አ	ኡ	ኡ፞፞	ኢ	ኢ፞	ኣ	ኤ	ኤ፞	እ	ኦ	ኦ፞
(')a	(')u	(')uu	(')i	(')ii	(')aa	(')e	(')ee	-	(')o	(')oo
ከ	ኩ	ኩ፞	ኪ	ኪ፞	ካ	ኬ	ኬ፞	ክ	ኮ	ኮ፞
ka	ku	kuu	ki	kii	kaa	ke	kee	k	ko	koo
ወ	ዉ	ዉ፞	ዊ	ዊ፞	ዋ	ዌ	ዌ፞	ው	ዎ	ዎ፞
wa	wu	wuu	wi	wii	waa	we	wee	w	wo	woo
ዘ	ዙ	ዙ፞	ዚ	ዚ፞	ዛ	ዜ	ዜ፞	ዝ	ዞ	ዞ፞
za	zu	zuu	zi	zii	zaa	ze	zee	z	zo	zoo
ዠ	ዡ	ዡ፞	ዢ	ዢ፞	ዣ	ዤ	ዤ፞	ዥ	ዦ	ዦ፞
zya	zyu	zyuu	zyi	zyii	zyaa	zye	zyee	zy	zyo	zyoo
የ	ዩ	ዩ፞	ዪ	ዪ፞	ያ	ዬ	ዬ፞	ይ	ዮ	ዮ፞
ya	yu	yuu	yi	yii	yaa	ye	yee	y	yo	yoo
ደ	ዱ	ዱ፞	ዲ	ዲ፞	ዳ	ዴ	ዴ፞	ድ	ዶ	ዶ፞
da	du	duu	di	dii	daa	de	dee	d	do	doo
ዸ	ꬉ	ꬉ፞	ꬊ	ꬊ፞	ꬋ	ꬌ	ꬌ፞	ꬍ	ꬎ	ꬎ፞
dha	dhu	dhuu	dhi	dhii	dhaa	dhe	dhee	dh	dho	dhoo
ጀ	ጁ	ጁ፞	ጂ	ጂ፞	ጃ	ጄ	ጄ፞	ጅ	ጆ	ጆ፞
ja	ju	juu	ji	jii	jaa	je	jee	j	jo	joo
ገ	ጉ	ጉ፞	ጊ	ጊ፞	ጋ	ጌ	ጌ፞	ግ	ጎ	ጎ፞
ga	gu	guu	gi	gii	gaa	ge	gee	g	go	goo
ጠ	ጡ	ጡ፞	ጢ	ጢ፞	ጣ	ጤ	ጤ፞	ጥ	ጦ	ጦ፞
xa	xu	xuu	xi	xii	xaa	xe	xee	x	xo	xoo
ጨ	ጩ	ጩ፞	ጪ	ጪ፞	ጫ	ጬ	ጬ፞	ጭ	ጮ	ጮ፞
ca	cu	cuu	ci	cii	caa	ce	cee	c	co	coo
ጰ	ጱ	ጱ፞	ጲ	ጲ፞	ጳ	ጴ	ጴ፞	ጵ	ጶ	ጶ፞
pha	phu	phuu	phi	phii	phaa	phe	phee	ph	pho	phoo
ፀ	ፁ	ፁ፞	ፂ	ፂ፞	ፃ	ፄ	ፄ፞	ፅ	ፆ	ፆ፞
tsa	tsu	tsuu	tsi	tsii	tsaa	tse	tsee	ts	tso	tsoo
ፈ	ፉ	ፉ፞	ፊ	ፊ፞	ፋ	ፌ	ፌ፞	ፍ	ፎ	ፎ፞
fa	fu	fuu	fi	fii	faa	fe	fee	f	fo	foo
ፐ	ፑ	ፑ፞	ፒ	ፒ፞	ፓ	ፔ	ፔ፞	ፕ	ፖ	ፖ፞
pa	pu	puu	pi	pii	paa	pe	pee	p	po	poo